चार दशकांपासून वनसेवेत कार्यरत, जनसेवेतही रममाण
वृक्षवल्ली आम्हा सोयरे वनचरे
पक्षीही सुस्वरे आळविती
या संतश्रेष्ठ तुकाराम महाराजांच्या अभंगातील ओळी मानवी जीवनात वृक्ष आणि निसर्गाचे स्थान-मान दर्शवितात. मानवाच्या अमर्याद गरजांसाठी निसर्गाच्या अस्तित्वावर घाला घालण्याची मानसिकता वाढलेली असताना एक अधिकारी वनसेवेलाच ईश्वरसेवा मानतो. जाईल तेथे लोकांमध्ये निसर्गा विषयी आपुलकी निर्माण करतो. अधिकारी पदाचे मोठेपण बाजूला ठेवून जंगल भागातील लोकांचे दुःख समजून घेतो. माणूस म्हणून त्यांना जगण्याचा हक्क प्राप्त करून देतो. वन्यप्राणी, जंगल आणि वननिवासी हेच स्वतःचे जग मानतो. सतत चाळीस वर्षे जल, जंगल आणि जमिनीची इमाने इतबारे सेवा करतो. या अवलियाचे नाव एसीएफ एस. एस. निंगाणी होय. आज वनविभागात सेवेला रुजू होऊन त्यांना चाळीस वर्षे पूर्ण होत आहेत. त्यानिमित्त निंगाणी यांच्या गौरवास्पद कामगिरीचा घेतलेला हा आढावा…
एस. एस. निंगाणी सध्या शिरसी उपविभागाचे एसीएफ म्हणून उत्तम रीतीने काम करत आहेत.
निंगाणी यांनी करियर आणि जीवन या दोन्ही क्षेत्रात दाखवलेले साहस अद्भुत आहे. कोणताही वाद नाही. आरोप नाही. वरिष्ठ अधिकारी आणि जनतेची कसली तक्रार नाही. सलग ४० वर्षे गार्ड पासून सेवेला सुरुवात करून सध्या एसीएफ पदा पर्यंत मारलेली मजल त्यांच्या संघर्षाचे फळ आहे. अनेक चढ-उतार आणि वेदनांमधून त्यांनी लोकांच्या हृदयात सुरक्षित स्थान मिळवले आहे. संपूर्ण वनविभागाला त्यांचा अभिमान वाटतो. एस. एस. निंगाणी यांनी 1 फेब्रुवारी 1985 रोजी सेवा सुरू केली, आज 4 दशके पूर्ण करण्याचा आनंदाचा आणि अभिमानाचा क्षण आहे. अनेकांना वाटत असेल निंगाणी यांचा प्रवास कोणत्याही कष्टाविना गेला. पण ते गरिबीत उमललेले फूल आहे. वडिलांच्या हृदयात वाहत असलेला प्रामाणिकपणा आणि वनसेवेचे रक्तही त्यांच्या वाट्याला आले आहे. त्यामुळे ते जिथे गेले तेथील जंगल वाढल्याचे, बहरल्याचे दिसून येते. आजही ते काम केलेल्या जुन्या ठिकाणी गेले तर त्यांना पाहताच लोक त्यांना मिठी मारतात. सर्वसामान्यांच्या दु:खाची त्यांना जाणीव आहे. विभागाच्या नियमांचाही आदर आहे. त्यांनी या दोघांमध्ये समतोल राखला हा त्यांचा अभिमान आहे. मानवतावादी संवेदनशीलता, इच्छाशक्ती आणि कर्तव्यभावना या तीन घटकांची जेव्हा वनविभागाच्या अधिकाऱ्यामध्ये सांगड घातली जाते, तेव्हा जो परिणाम दिसून येतो तो संपूर्ण समाजाची दाद मिळवून घेतो.
विभागाची प्रतिष्ठा वाढवण्याबरोबरच वन्यजीवांचे संरक्षण आणि पोषणही गरजेचे आहे. याचे उत्तम उदाहरण म्हणजे बेळगाव जिल्ह्यातील खानापूर तालुक्यातील मळव गावापासून एक किमी अंतरावर विहिरीला आड बांधून बांधलेला तलाव, जो आजही वन्यप्राण्यांची तहान भागवत आहे. निंगाणींच्या दूरदृष्टीचे हे फळ आहे. दुष्काळ आणि कडक उन्हातही हा तलाव मुबलक पाण्याने बहरतो. हे फक्त एक छोटेसे उदाहरण आहे. अशी शेकडो कामे त्यांनी केली आहेत. असे अधिकारी विभागाची व देशाची शान आहेत, त्यांचे कार्य अनुकरणीय आहे. एस.एस. निंगाणी बढती मिळाल्यानंतर सध्या शिरसी येथे एसीएफ म्हणून कार्यरत आहेत. पण याआधी खानापुरात असताना त्यांनी केलेले अतुलनीय काम आजही इथल्या लोकांना आठवते. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, ते एक दयाळू आणि मदतीची भावना असलेली दुर्मिळ व्यक्ती आहेत. त्यांची गुणवत्ता ही त्यांची ताकद आहे. सरकारी नोंदीनुसार ते आज नाही तर उद्या सेवेतून निवृत्त होऊ शकतात, पण त्यांचे कार्य लोकांच्या हृदयात कायमचे आहे. हे १०० टक्के खरे आहे. संपूर्ण समाजासाठी ते आदर्श आहेत.
खानापूर तालुक्याच्या खानापूर, लोंढा, कणकुंबी नागरगाळी या सर्व विभागात त्यांनी काम केले आहे. आपल्यामुळे जनतेची गैरसोय होणार नाही याची पुरेपूर दक्षता त्यांनी घेतली. त्यामुळेच निंगाणी साहेब हे नाव खानापूर तालुक्याच्या प्रत्येक गावात आणि घरात जाऊन पोहोचले आहे. नरभक्षक वाघाच्या प्रकरणात त्यांनी दाखवलेला समन्वय महत्त्वाचा ठरला. करंजाळ, शिंदोळी या ठिकाणी जंगलात केलेली तलावाची निर्मिती एप्रिल आणि मे महिन्यात देखील वन्य प्राण्यांची तहान भागवण्याचे काम करते. जळगे येथील चंदन प्लांटेशन राज्यातील मॉडेल ठरले आहे. खानापूर शहराजवळील करंबळ येथील ट्री पार्कचे जनक म्हणून निंगाणी साहेबांचेच नाव घेतले जाते. आपल्या हाताखालील गार्ड आणि फॉरेस्टरना आपलेपणाने वागणूक देऊन त्यांच्या सुखदुःखात सहभागी होणारा हा अधिकारी खानापूर तालुक्याचा अभिमान ठरला आहे. त्यांची उर्वरित सेवा सुखकर रहावी. अशी शुभेच्छा…
